DEPRESJA U DZIECI I MŁODZIEŻY – objawy, przyczyny i leczenie

Czasami zdarzają się dni, gdy odczuwamy smutek, a nawet zmęczenie. Jeśli taki stan zdarza się sporadycznie, to nie ma powodu do niepokoju. W przeciwnym razie wymaga to konsultacji ze specjalistą. Do niedawna naukowcy zajmowali się głównie depresją u ludzi dorosłych. Okazało się, że problem ten coraz częściej dotyczy dzieci i młodzieży.

Depresję zaliczamy do zaburzeń nastroju. Jest to grupa zaburzeń psychicznych, charakteryzująca się występowaniem w ciągu życia ekstremalnych wahań nastroju pod postacią epizodów depresji, manii lub hipomanii.

Gdy mówimy „mam depresję”, zwykle chodzi nam o to, że jesteśmy po prostu smutni, przygnębieni. Natomiast z medycznego punktu widzenia jest to zespół objawów obejmujących sferę emocjonalną, zachowanie i funkcjonowanie poznawcze. Mogą jej również towarzyszyć objawy somatyczne.

Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży:

genetyczne,
rodzinne,
osobowe,
stres.

Należy jednak zaznaczyć, iż same geny nie są jedyną przyczyną, która warunkuje pojawienie się depresji. Musi zaistnieć odpowiedni bodziec: środowisko w którym pacjent przebywa, stresory.

Dopiero takie oddziaływanie może prowadzić do zaburzenia. Środowisko rodzinne ma istotne znaczenie w pojawieniu się depresji.

Czynnikami sprzyjającymi mogą być:

konflikty w rodzinie,
śmierć bliskiej osoby,
przemoc,
zaniedbania czy uzależnienia rodziców.

Ważnym czynnikiem jest też jakość więzi między rodzicami a dzieckiem. Brak wrażliwości pomiędzy bliskimi, niedostateczne wsparcie czy nieprawidłowe postawy rodzicielskie mogą sprzyjać zaburzeniu. Wśród czynników psychologicznych, z kolei wymienia się wysoki poziom lęku u dzieci czy niską samoocenę. Dzieci, które są zbyt krytyczne wobec siebie, mają tendencje do perfekcjonizmu czy niskie umiejętności społeczne, są bardziej narażone na rozwój depresji. Stres, jakiego doświadczyło dziecko również może prowadzić do depresji. Przyczyny napięcia mogą być różne, m.in. zawody miłosne, zerwane przyjaźnie, problemy w szkole, kłopoty ze zdrowiem, izolacja od grupy rówieśniczej.

Wśród czynników wpływających na wystąpienie depresji u dzieci i młodzieży wymienia się:

genetyczną podatność, czyli epizody zaburzeń nastroju w rodzinie,
zachowania rodziców lub innych dorosłych, które są zdominowane przez żądzę przewagi nad kimś i rywalizacji,
wczesne doświadczenie straty – może dotyczyć zdrowia, rozstania rodziców, osierocenia,
problemy w kontaktach z rodzicami, którzy stosują kary, bywają krytyczni, mają autorytarny stosunek rodzicielski,
uzależnienia rodziców,
indywidualne cechy osobowości – tłumienie emocji, niska samoocena,
szkołę z obsesją na punkcie sukcesów w nauce, z obciążeniami dodatkowymi zajęciami oraz lękiem przed porażką, przed wyobcowaniem

Depresja u dzieci i młodzieży objawy

Objawy opisywanego zaburzenia u dzieci mogą różnić się od tych występujących u osób dorosłych. Należy przy tym zaznaczyć, że jak wśród osób dorosłych, tak i u dzieci objawy depresji mogą się nieco różnić, u poszczególnych osób. Przez długi czas, uważano, że dzieciom czy młodzieży nie grożą poważne zaburzenia nastroju.

U dzieci i młodzieży natomiast pojawia się zwykle m.in:

drażliwość,
depresyjny nastrój,
niezdolność do odczuwania przyjemności,
irytacja,
lęk,
obawa,
pobudzenie lub opóźnienie reakcji psychomotorycznych,
zmęczenie,
zaburzenia snu,
bóle brzucha, głowy – charakterystyczne dla depresji u dzieci,
utrata apetytu lub nadmierny apetyt,
zmiana masy ciała,
zmiany nastroju w ciągu dnia (rano gorsze),
wycofanie się ze związków rówieśniczych,
słabe wyniki w nauce,
odmowa chodzenia do szkoły,
negatywna ocena siebie, świata, przyszłości,
poczucie winy (rzadziej u dzieci, częściej u młodzieży i dorosłych),
myśli samobójcze,
niemożność koncentracji,
nieumiejętność podejmowania decyzji,
skupianie na negatywnych aspektach sytuacji

Warto również zaznaczyć, iż u dzieci częściej niż u dorosłych pojawia się drażliwość, rzadziej natomiast występuje nastrój depresyjny. W przypadku młodzieży depresja może mieć również charakter atypowy, gdzie występują takie objawy, jak:

nadmierna senność,
znaczny przyrost masy ciała,
uczucie ciężkości kończyn,
pobudzenie

Depresja u dzieci i młodzieży rodzaje

Depresja jest zaburzeniem afektywnym (związanym z obniżeniem nastroju), które ma różne postaci. Może wystąpić jako problem przewlekły, gdzie objawy i siła ich występowania będą stałe lub mogą nawracać i przyjmować charakter:

łagodny,
umiarkowany,
ciężki.

U dzieci i młodzieży występuje zwykle depresja przewlekła lub nawracająca i nie mija ona wraz z wiekiem.

Depresja u dzieci i młodzieży jak często występuje?

Według najnowszych badań zachorowalność na depresję wśród dzieci i młodzieży wzrasta. Dane wskazują, że depresja występuje częściej wśród dorastającej młodzieży niż wśród dzieci.

Rozpoznania depresji u dzieci i młodzieży zwykle dokonuje psycholog na podstawie wywiadu i odpowiednich testów.

Depresja może również współwystępować w zaburzeniach zachowania i emocji, czy zaburzeniach posttraumatycznych.

Leczenie depresji u dzieci i młodzieży

Leczenie w zależności od stanu pacjenta obejmuje psychoterapię lub psychoterapię i farmakoterapię. W pierwszej kolejności specjalista przeprowadza wywiad z pacjentem i jego rodziną. Wykonuje testy i ustala wszystkie czynniki, jakie mogły wpłynąć na rozwój zaburzenia. Psycholog zwraca również uwagę na ewentualne współistniejące zaburzenia i odpowiednio prowadzi terapię.

Celem działań specjalistów jest m.in.:

łagodzenie objawów zaburzenia,
nauka metod radzenia sobie ze stresem,
budowanie pozytywnego obrazu samego siebie
poprawa relacji z rówieśnikami

W psychoterapii, która może mieć postać indywidualnej, grupowej lub rodzinnej, to właśnie ta ostatnia jest szczególna. Środowisko rodzinne może przyczyniać się do wzmacniania objawów. Co więcej, kluczowe w terapii dziecka jest również zaangażowanie rodziców.

Terapia grupowa zalecana jest z kolei osobom, które mają problem w relacjach z rówieśnikami i tendencję do wycofywania się.

Na świecie i w Polsce są prowadzone liczne kampanie społeczne, których celem jest zwiększenie świadomości społecznej na temat depresji. Od 23 lutego 2001 roku jest obchodzony Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. Jego celem jest upowszechnienie wiedzy na temat depresji, jej objawów i zachęcenie do podejmowania leczenia.

Nie jesteśmy bezbronni wobec depresji. Istnieją czynniki, które potrafią nas efektywnie chronić, a są to m.in.:Co chroni dzieci i młodzież przed depresją?

czynniki biologiczne, takie jak dobry stan zdrowia, regularne ćwiczenia fizyczne,
czynniki psychologiczne – wysoki poziom inteligencji, temperament, wysokie poczucie własnej wartości, wysoka ocena własnej skuteczności, optymistyczny styl postrzegania rzeczywistości,
rodzina i najbliżsi, a dokładnie związki oparte na poczuciu bezpieczeństwa, dobra komunikacja, zadowolenie rodziców z małżeństwa, elastyczna organizacja rodziny, niski poziom stresu w rodzinie, dobre warunki społeczno-ekonomiczne.

Pamiętajmy, aby utrzymywać dobry kontakt z dzieckiem, rozmawiajmy z nim, obserwujmy. Pytajmy jak się czuje, jakie ma problemy, czy możemy mu pomóc.

Pamiętaj:

Rozmawiaj z dzieckiem o problemach, o tym, co dzieje się w domu, w szkole i poza szkołą.
Staraj się aktywnie słuchać dziecka i szanować jego zdanie.
Unikaj stresu w rodzinie.
Staraj się efektywnie komunikować.
Jeśli coś cię niepokoi w zachowaniu dziecka , rozmawiaj z zaufanymi osobami, które je znają .
Zwróć szczególną uwagę na dobre samopoczucie twojego dziecka podczas zmian życiowych, takich jak rozpoczęcie nowej szkoły lub okres dojrzewania.
Chroń dobre samopoczucie twojego dziecka podczas zmian, przed przemocą.
Zachęcaj dziecko do odpowiedniej ilości snu. Prawidłowego i regularnego odżywiania się, aktywności fizycznej i robienia rzeczy, które lubi.
Znajdź czas, aby spędzić go z dzieckiem.
Jeśli twoje dziecko ma myśli o wyrządzeniu sobie krzywdy lub już to zrobiło. Szukaj natychmiast pomocy u specjalisty.